Czeladź
| Czeladź Czeladź, Czeladź  | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Overblik | |||||
| Land |  Polen | ||||
| Voivodskab | Województwo śląskie, Schlesien | ||||
| Grundlagt | 1228 | ||||
| Postnr. | 41-250 | ||||
| Nummerpladebogstav(er) | SBE | ||||
| Demografi | |||||
| Indbyggere | 30.681 (2021)[1] | ||||
| - Areal | 16,4 km² | ||||
| - Befolkningstæthed | 1.873 pr. km² | ||||
| Andet | |||||
| Tidszone | UTC+1 (normaltid) UTC+2 (sommertid) | ||||
| Hjemmeside | www.czeladz.pl | ||||
| Oversigtskort | |||||
 (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de  Czeladź | |||||
Czeladź (udtale: [ˈt͡ʂɛlat͡ɕ]; yiddish: טשעלאַדזש, romaniseret: Chelodz) er en by i den centrale del af voivodskabet Schlesien i det sydlige Polen. Byen har 30.681(2021)[1] indbyggere og et areal på 16,38 km², og er en del af powiatet Będzin. Den ligger i det Schlesiske højland, ved floden Brynica der er en biflod til Wisła. Czeladź er en af byerne i det 2,7 millioner byområde – Katowice byområde og inden for et større Katowice-Ostrava storbyområde befolket af omkring 5.294.000 mennesker.[2]
Historie
Czeladź blev grundlagt i det 13. århundrede og fik bystatus i 1262. I årene 1434-1790 tilhørte det Hertugdømmet Siewierz. I det 19. århundrede blev Czeladź et vigtigt minecenter, med kulminen Saturn- der åbnede i slutningen af det 19. århundrede. Den var også et hovedcenter for jødisk kultur, men det blev ødelagt i Holocaust.
Den første historiske omtale af Czeladź kommer fra 1228, i et lovforslag fra hertugen Kasimir 1. af Opole, hvori landsbyens grænser blev nævnt sammen med et hus og en bro over Brynica. I 1243 havde landsbyen (stavet som Celad), allerede status af en defensiv gord, nævnt igen, denne gang i et dokument fra hertug Konrad 1. af Masovien. Det omhandlede at den var blevet ødelagt i 1241, under den første mongolske invasion af Polen. Det tilhørte et kloster fra Staniątki, og i 1260 besluttede prins Władysław af Opole at købe landsbyen med dens sognekirke. To år senere blev Czeladź solgt til et kloster fra Henryków, og fik tildelt Magdeburg-rettigheder. Byen forblev inden for schlesiske hertugdømmer territorium, men samtidig var Czeles, som den blev kendt, under jurisdiktion af Kraków. Byen havde en forsvarsmur, der blev fundet rester af i 2006, og et rådhus, hvor aftalen mellem polakker og østrigere blev underskrevet den 9. marts 1589, som afsluttede Den polske arvefølgekrig. Czeladź led meget skade påført af svenskerne i Karl 10. Gustavs polske krig (1655-60).
Referencer
- ^ a b bdl.stat.gov.pl, hentet 7. oktober 2022 (fra Wikidata).
- ^ European Spatial Planning Observation Network (ESPON)"Project 1.4.3". Arkiveret fra originalen 28. juli 2009. Hentet 28. marts 2009.
- Officielt websted (polsk)
 | Spire |  |
Medier brugt på denne side
Forfatter/Opretter: Halibutt, Licens: CC BY-SA 3.0
A map of Poland with a flag used as a background, for use in wikipedia Poland-geo-stub template.
Flag of Czeladź
Forfatter/Opretter: Kamil Czaiński, Licens: CC BY-SA 4.0
North side of the Market Square in Czeladź, Poland
City Czeladź coat of arms
Forfatter/Opretter: Andrzej Hajdas, Licens: CC BY-SA 3.0
Pałac zlokalizowany w Czeladzi przy ul. Dehnelów 2 jest okazałym, neoklasycznym obiektem. Szczególną uwagę przyciąga rozbudowany portyk. Wsparty na czterech jońskich półkolumnach tympanon wypełnia symbol kopalni – planeta Saturn. Nad półokrągłym balkonem znajduje się znacznych wymiarów zegar zwieńczony postaciami górników. W klucz nadokiennego łuku wpisana jest tarcza ze stylizowaną literą „S”. Budynek wybudowany został około roku 1910, choć pierwotnie był znacznie mniejszy (przebudowano go w latach 1922 – 1923) i jak pisał w latach trzydziestych Marian Kantor – Mirski „nie mający równego w całem Zagłębiu”. Obiekt ten, o niezwykle intrygujących założeniach architektonicznych, do dziś budzi podziw swą wyjątkową bryłą. Obok budynku rozciąga się park. Założony został na początku naszego stulecia na podstawie projektu S. Cielichowskiego. Zajmuje powierzchnię 1 hektara. Układ komunikacyjny parku został całkowicie zatarty, a większa część założenia wraz z zielenią zniszczona. Dziś, dzięki staraniom obecnego właściciela, obiekt powrócił do dawnej świetności. Wykonano renowację oraz podświetlenie zabytkowej fasady. Niezwykłego charakteru dodaje obiektowi również stylowa fontanna, która umieszczona została przed wejściem głównym do obiektu. Samego wejścia pilnują dwa potężne lwy wsparte o symboliczne 'S'. Również nowy parking jak i nowo wybrukowany podjazd przed budynek uatrakcyjniły obiekt. Obecnie Pałac łączy w sobie funkcję Centrum Konferncyjnego, luksusowych Apartamenów, Centrum Biznesu oraz unikalnego kompleksu Term Rzymskich - Świątyni Zdrowia i Energii.
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland